کاربرد سماور

سماور

واژه شناسی سماور:

سماور comobap یک واژه روسی به معنای خود جوش است. این ظرف فلزی دارای یک مخزن آب است که ویژگی آن عمل آوردنچای به کمک گرمای بخار آب و به اصطلاح دم کشیدن است.

تاریخچه سماور:

براساس آخرین اطلاعات از منابع موجود و بررسی ظروف مشابه زادگاه سماور در خراسان بزرگ بوده که از آن وسیله برای دم کردن جوشانده های گیاهی استفاده شده است. این خود جوش در قرن 18 میلادی از ایران به روسیه وارد شده و صنعتگران شهر تولا آن را به یک کالای هنری تبدیل و نام سماور بر آن نهادند. در سال 1778 یک تفنگ ساز روسی به نام فئودور لیسیتیسین Fydor Lisitisin بعنوان اولین سازنده سماور کارگاه کوچکی در جنوب مسکو در شهر تولا راه اندازی کرد. محصول سماور نوشیدنی چای بود که به مذاق همه جهانیان خوش آمد و در عالم عمومیت یافت، بطوریکه در سال 1896 میلادی هفتاد کارخانه سماورسازی در روسیه وجود داشت.

انواع سماور:

اولین سماورهای ساخته شده بسیار سا ده بودند اما بعدها در شکلها و اندازه های متنوع بسته به نحوه استفاده مردم تولید گردیدند. سماورهای در اشکال مختلف مانند استوانه ای- خمره ای – تخم مرغی – گلدانی و کره ای تولید می شد، بطور مثال مهمترین رقیب در شهر تولا، یعنی خانواده پاداشف در 10 کارخانه توانایی ساخت 54 شکل مختلف سماور را داشت. سماورها از نوع مس سبز یا مس قرمز و در بعضی موارد از نقره ساخته می شد و گاهی اوقات هم با طلا یا نقره آبکاری می شدند، اما اصل فلز بکارگیری شده برنج بود. برخی از سماورهای روسی دارای مهرهایی به صورت منفرد یا مزدوج می باشند. این مهرها که اغلب دارای تاریخ هستند نشان دهنده این است که کارخانه سازنده در نمایشگاههای برگزار شده در سالهای مختلف امتیازهایی از طرف حکومت وقت کسب نموده و مهر مورد نظر به نوعی مشخص کننده کیفیت و اهمیت کالا بوده است.

سماور در ایران:

در دوره صفویه ابتدا قهوه به عنوان یک نوشیدنی وارد ایران شد و در زمان شاه عباس اول، مصرف آن در دربار و برای پذیرایی از میهمان معمول شدو در همین زمان در بیشتر شهرهای بزرگ ایران قهوه خانه های متعدد دایر گردید که محل سرگرمی و میعادگاه شاعران و هنرمندان و اهل دل بود و اغلب این مراکز قهوه چیانی می گرداندند که از پهلوانان و لوطیان و جوانمردان و یا معتمدان محله به شمار می رفتند. برای اولین با سماور روسی در دوره سلطنت شاهرخ، نوه نادر شاه افشار از روسیه وارد ایران شد و تا دوران صدارت امیرکبیر که وی صنعتگران ایرانی را به ساخت سماور تشویق کرد. این وسیله از کالاهای وارداتی بود. در دوره ناصری ابتدا سماور و چای در محدوده دربار و مهمانی های رجال و اشراف مرسوم شد و با گسترش مصرف چای به مثابه یک نوشیدنی نقش سماور در تهیه چای در میان درباریان و رجال آن دوره بیشتر احساس شد و حس رقابت و چشم هم چشمی نیز به این علت افزوده تا جائیکه به سرعت به سرعت سماور بین رجال و اعیان تهران و در میان فرادستان دیگر بلاد ایران شیوع یافت. آن قدر سماور در بحبوحه رواجش ارج و قرب یافت که نقش سماور، قوری و استکان و غیره بر پیشانی خانه بروجردی ها در کاشان حک شد و تا امروز نیز سماور نقش سمبل میهمان نوازی را هنوز در خانواده های ایرانی حفظ نموده است.

مراحل ساخت سماور به روش سنتی

سماور وسیله ای است که برای گرم کردن و دم کردن چایی استفاده می شود .

برای تولید سماور به یک ورق 8 یا 6 برنج نیاز است از آن ورق پایه ، بدنه و درب سماور ساخته می شودپس از تهیه ورق قالبی از بدنه روی ورق می گذارند و با وسیله ای اثر گذار دور قالب را خط می کشند و با قیچی مخصوص دور خط ها را می چینند سپس لبه های بدنه را با لحیم مس به یکدیگر متصل می کنند تا به مخروطی سر و ته باز تبدیل گردد .

سپس به قسمت خمکاری می رود تا فرم اصلی سماور را به خود بگیرد در این قسمت مدل بدنه را به دستگاه می بندند ، بدنه سماور را روغن کاری می کنند ( تا عمل خمکاری آسان و بی صدا انجام شود ) و روی مدل قرار می دهند تا خمکاری شروع شود بعد از آن بوسیله میل گرد کن لبه های پایین و بالای بدنه را گرد می کنند تا دست را زخم نکند .

سپس تنه سماور را به جهت محکم شدن و از بین رفتن روغنهای مرحله خمکاری ، سرخ می کنند و بعد از آن فرورفتگی های مراحل مختلف را با چکش صاف کرده .

بعد از آماده شدن تنه ، لوله چراغ سماور را با لحیم مس و نشادر در وسط تنه جوش می دهیم سپس تنه سماور را در زیر پرس مارک زنی و سوراخ زنی می کنند تا جای دسته و شیر سماور سوراخ شود پس از آن باید مجددا تنه را صافکاری کرد آنگاه به آبکاری برد تا آب کرم زده شود و رنگی استیلی به خود بگیرد .

در ساخت دری و چراغ سماور از همان روش ساخت تنه استفاده می گردد .