خاصیت های قهوه

دانه‌های قهوه

قهوه

 

 

قَهوه، دانه خوراکی درختی از خانواده قهوه‌ها است که از این دانه که خاصیت محرک دارد، در تهیه مواد غذایی مختلف و همچنین انواع نوشیدنی استفاده می‌کنند. گیاه قهوه معمولاً در نواحی گرمسیر رشد و پرورش می‌یابد. مصرف آن به بهبود تمرکز کمک می‌کند. البته در افرادی هم ایجاد اضطراب می‌کند. مصرف زیاد آن می‌تواند باعث دفع کلسیم شود.^[۱]

یکی از معمول ترین شیوه‌های درست کردن قهوه این است که یک قاشق مربا خوری قهوه را با یک قاشق مربا خوری شکر مخلوط کرده و داخل ظرفی از جنس روی می‌ریزیم. سپس به اندازه یک فنجان آب یا شیر بر روی آن ریخته و بر روی حرارت ملایم قرار می‌دهیم و بسیار آرام به هم می‌زنیم تا قهوه کف کند. باید مراقب بود که قهوه نجوشد. 

قهوه چیست؟

قهوه درختی است که در نواحی گرمسیری می‌روید و بلندی آن بین ۳ تا ۱۰ متر است. درخت قهوه پس از ۳ تا ۵ سال از زمان کاشت محصول می‌دهد. گلهای سفید قهوه خوش‌بو است و بسیار شبیه به یاسمن. و اما آنچه که ما به نام قهوه می‌شناسیم میوه این درخت است که که برشته و ساییده می‌شود. این میوه که ظاهری تخم‌مرغی شکل دارد و بصورت خوشه‌ای رشد می‌کند ابتدا سبز رنگ است که به تدریج زرد و در نهایت قرمز یا بنفش می‌شود. بین ۶ تا ۹ ماه طول می‌کشد تا میوه کاملن رسیده شود. هر درخت حدود ۲۰۰۰ میوه می‌دهد که تقریبا یک پوند قهوه برشته از آن بدست می‌آید. میوه قهوه را با دست می‌چینند و بر حسب وزن آنها را جدا می‌کنند. پس از شستشو دانه‌ها را خشک می‌کنند (معمولا با نور خورشید). سپس بسته‌بندی می‌کنند. اندازه دانه‌ها را در بسته‌بندی درنظر می‌گیرند تا محصولی یک‌دست ارائه شود. اکنون بسته‌ها آماده صادرات یا برشته شدن است. دانه‌ها را در جای خشک و خنک نگهداری می‌کنند.

 ریشه کلمه قهوه

لغت انگلیسی Coffee احتمالا از لغت عربی Qahva گرفته شده‌است و در اتیوپی به آن Bunn و یا Bunna(زبان «امحاریک» (Amharic) زبان مردم اتیوپی) و در زبان تیگرینیایی (Tigrinya) به آن Bunni و در زبانهای دیگر، نامهایی که همه از ریشه کلمه Bunn گرفته شده‌اند نامیده می‌شود. در واقع لغت عربی qahwa (قهوة) خلاصه شده کلمه «قهوة البن» qahwat al-bunn بوده که به معنی شراب گیاه بن است. چون در دین اسلام نوشیدن الکل نفی شده بود، قهوه به عنوانی جانشینی مناسب مورد استفاده قرار گرفت. بعدها کلمه عربی «قهوة» در زبان ترکی به «کهوه» Kahve معروف شد که همین کلمه در زبان ایتالیایی به Caffe و در زبانهای فرانسوی، پرتغالی و اسپانیای به نام Cafe مورد استفاده قرار گرفت. سابقه این لغات به دهه آخر قرن ۱۶ برمی گردد ولی لغت "Coffee" از اواسط دهه ۱۶۰۰ مورد استفاده قرار گرفت.

 برشته کردن

برشته کردن دانه‌های قهوه در بدست آمدن یک فنجان قهوه خوش‌طعم بسیار موثر است. طی این مرحله دانه سبز رنگ به دانه‌ای قهوه‌ای تبدیل می‌شود و بخشی از ترشی، بو و کافئین از بین می‌رود. در نهایت دانه‌ای صاف‌تر و حدود دو برابر بزرگتر و شیرین‌تر با رگه‌ای تلخی بدست می‌آید. در خانه هم می‌شود دانه‌ها را در فر یا ماهیتابه برشته کرد.

مدت زمان بو دادن

۱. ۷ دقیقه: بو دادن ملایم: (AMERICAN ROAST)

۲. ۹ الی ۱۱ دقیقه: بو دادن متوسط: (CITY ROAST)

۳. ۱۱ الی ۱۳ دقیقه: بو دادن تا حد تیره: (FRENCH ROAST)

۴. ۱۴دقیقه: تیره ترین حالت:^[۲](ESPRESSO ROAST)

 ساییدن

هنوز وقت دم کردن قهوه نرسیده! پیش از آن باید دانه‌ها آسیاب شوند و با فشار از دانه برشته به پودر تبدیل شوند. بخاطر داشته باشید که اکسیژن دشمن قهوه است! سعی کنید قهوه آسیاب شده را در جای خنک و کم‌نور نگهداری کنید.

 انواع قهوه

مرغوب‌ترین قهوه که طعم و بویی منحصربه‌فرد دارد از بوته‌ای به نام Arabica به دست می‌آید که قدیمی‌ترین نوع قهوه‌است و در ارتفاع ۴۰۰۰ تا ۶۰۰۰ متر بالاتر از سطح دریا رشد می‌کند.حدود ۷۵ ٪ از کل قهوه‌ای که در جهان کشت می‌شود Arabica است. قدیمی‌ترین نوع قهوه Arabica موکا و جاوه هستند که امروزه نامی شناخته‌شده محسوب می‌شوند. نوع دیگری از قهوه Robusta نام دارد که در بلندی ۲۵۰۰ پایی رشد می‌کند و بیشتر از Arabica تحمل سرما را دارد. میزان کافئین Robusta دو برابر Arabica است، اگرچه بو و طعم آن در رده پایین‌تری قرار دارد و ارزان‌تر است. Robusta حدود ۲۵ ٪ از کشت قهوه جهان را تشکیل می‌دهد. نوع مرغوب آن هم برای تهیه اسپرسو به کار می‌رود. نوع دیگری از قهوه که در آفریقای غربی می‌روید Liberica نام دارد که درصد بسیار اندکی از دانه‌های قهوه از این نوع هستند.

 تاریخچه قهوه

قهوه در سال ۸۵۰ میلادی کشف شد. گله‌داری اهل اتیوپی به نام کالدی متوجه شد بزهای گله او بعد از خوردن دانه‌های قرمز رنگ بوته‌ای محلی بسیار پرانرژی و رقص‌کنان گردش می‌کنند. کالدی از دانه‌ها خورد و همان نشاط و سرزندگی را تجربه کرد. می‌گویند کالدی نخستین فردی است که طعم قهوه را چشید. اگرچه در تاریخ اختلاف‌نظر هم وجود دارد و بعضی‌ها یمن را منشا اولیه تولید قهوه می‌دانند.

 قهوه در گذر تاریخ

۱- نخستین کافی‌شاپ یا قهوه‌خانه جهان سال ۱۴۷۵ میلادی در استانبول امروزی برپاشد.

۲- یمن در قرن پانزدهم مرکز صادرات قهوه به شهرهای بزرگ خاورمیانه و نیز قاهره و استانبول بود.

۳- نخستین کافی‌شاپ اروپا سال ۱۶۵۴ میلادی در ونیز افتتاح شد. همچنین آکسفورد و لندن در ۱۶۵۲، پاریس در ۱۶۷۲ و برلین در ۱۷۲۱ شاهد افتتاح نخستین قهوه‌خانه خود بودند.

۴- صنعت قهوه برزیل با قاچاق دانه‌های قهوه از پاریس در ۱۷۲۷ آغاز شد.

۵- نخستین دستگاه اسپرسوساز خانگی در سال ۱۸۲۲ در فرانسه ساخته شد. علاقمندان قهوه در کشور ایتالیا هم در ۱۹۰۵ شاهد ساخت نخستین دستگاه اسپرسوساز تجاری در کشورشان بودند.

۶- دو بار مصرف قهوه در سوئد بخاطر حمایت از اقتصاد ملی ممنوع شد در ۱۷۵۶ و طی ۱۸۱۷-۱۸۲۲ که موفق هم نبود.

۶- اکنون قهوه از معروف‌ترین و پرطرفدارترین نوشیدنی‌های جهان است. دوستداران این نوشیدنی در سراسر جهان سالانه بیش از ۴۰۰ میلیارد فنجان قهوه میل می‌کنند. بنابراین ادعای بیهوده‌ای نیست اگر بگوییم قهوه پس از نفت دومین مایع پرطرفدار جهان است!

۷- بزرگترین تولیدکنندگان قهوه در حال حاضر برزیل، کلمبیا، پورتوریکو، ویتنام، اندونزی (جاوه)، مکزیک و هند هستند. البته در ۷۰ کشور دیگر نیز قهوه در حجم کمتری تولید می‌شود. از جمله کاستاریکا، هندوراس، نیکاراگوئه، جامائیکا در جنوب و مرکز آمریکا، سوماترا و گینه‌نو در جنوب شرقی آسیا.

۸- و اما کشورهایی که بیشترین واردات قهوه را دارند ایالات متحد آمریکا، آلمان، ژاپن، فرانسه، اسپانیا و ایتالیا هستند.

۹- بیشترین میزان مصرف سرانه قهوه در فندلاند، دانمارک، نروژ، سوئد و استرالیاست.

 قهوه در ایران

قهوه در در زمان صفویه جای خود را در میان نوشیدنی‌های روزانه ایرانیها باز کرد و نمونه‌ای است از ورود ایران به شبکه اقتصادی جهانی آن دوران. تا قرن نوزدهم که چای به نوشیدنی غالب مردم تبدیل شد، همچنان این ماده سیاه و تلخ بسته به منطقه جغرافیایی و طبقه اجتماعی دوستداران خود را داشت. امروزه نوشیدن انواع قهوه از جمله قهوه فرانسه، اسپرسو، کاپوچینو و قهوه فوری وشیرقهوه طرفداران زیادی پیدا کرده. البته قهوه ترک بخاطرمحبوبیت میان ایرانیان ارمنی از گذشته در میان مردم رایج بوده و بواسطه فال قهوه جایگاه خاص خود را داشته. امروز می‌توانید در تمام کافی‌شاپ‌ها و قهوه‌سراها به راحتی این نوشیدنی نشاط‌آور را پیدا کنید. انواع گلاسه‌ها از نوشیدنی‌های مورد علاقه مردم هستند.

 خواص قهوه

۱- به دلیل خاصیت نشاط بخشی قهوه، ضد افسردگی است.

۲- نوشیدن یک فنجان قهوه در بسیاری از مواقع سردرد شما را برطرف می‌کند.

۳-قهوه به دلیل داشتن ماده‌ای به نام تانن از پوسیدگی دندان جلوگیری می‌کند.

۴- تحقیقات ۹ ساله دانشمندان ژاپنی نشان می‌دهد مصرف منظم قهوه به دلیل دارا بودن اسید کلروژونیک، خطر ابتلا به سرطان کبد را تا ۴۹ درصدو مصرف نامنظم قهوه می‌تواند خطر ابتلا به سرطان کبد را تا ۲۹ درصد کاهش دهد.

۵- محققان هلندی به این نتیجه رسیدند که نوشیدن یک فنجان قهوه در طی روز خطر ابتلا به دیابت را کاهش می‌دهد. زیرا ترکیبات موجود در قهوه از جمله منیزیم و پتاسیم به سوخت و ساز قند در بدن کمک می‌کند.

۶- تحقیقات مریم سابقی و یاسر دری، دو محقق ایرانی در آمریکا نشان داده‌است که بوییدن دانه‌های قوه می‌تواند باعث بازگشت اشتهای از دست رفته پس از آشپزی شود. آنان معتقدند که مولکول‌های قهوه با حرکات جنبشی خاص خود باعث جدا شدن مولکول‌های غذا از گیرنده‌های بویایی بینی و بدین ترتیب باعث بازگشت اشتها می‌شود.این دو محقق همچنین این روش را جهت افزایش سلامتی حیوانات در موسسه‌های تحقیقاتی پیشنهاد کرده‌اند.^[۳]

 احتیاط

بدون تردید افراط در مصرف هر ماده غذایی اثر خوشایندی به دنبال نخواهد داشت. بنابراین با مصرف به اندازه قهوه در طول روز از زیان‌های مصرف بیش از اندازه آن از جمله بی‌خوابی، سوءهاضمه و بالا رفتن فشار خون پیشگیری کنید.

مادارن باردار: دانشمندان دانمارکی طی ۱۰ سال تحقیق و بررسی به مادران باردار اعلام کردند برای اطمینان از به دنیا آوردن یک نوزاد سالم بیش از ۳ فنجان قهوه (۳۰۰ میلی گرم کافئین) در روز مصرف نکنند.

«من زندگیم را با تعداد قاشق‌های قهوه پیمانه می‌کنم» تی اس الیوت 

فواید مصرف قهوه

نوشیدنی محبوب اغلب ما ایرانی‌ها، چای است، اما به تازگی قهوه هم جای خودش را در بین ما باز کرده است.

اگر از "کلاس" ظاهری که قهوه با خود به همراه می ‌آورد، بگذریم، بهتر است درباره فایده‌های آن هم قدری اطلاع داشته باشیم. شاید تعجب کنید اگر بدانید در ده سال اخیر، نوزده هزار بررسی در مورد این فایده‌ها انجام شده و نتیجه اغلب آنها هم به نفع قهوه تمام شده است.

ماده‌ای که در قهوه وجود دارد و آن را از این همه امتحان سربلند بیرون آورده، "کافئین" نام دارد. قهوه در مقدار مساوی، چیزی حدود سه و نیم برابر بیشتر از چای و کولا کافئین دارد.

البته بعضی از خواص قهوه هم مربوط به کافئین نیست. قهوه، آنتی اکسیدان‌ های زیادی هم دارد، مثل کلروژنیک و توکوفرول که باعث برخی اثرهای شفابخش آن می ‌شود. به اضافه ی مواد معدنی مثل منیزیم که معلوم شده می ‌توانند در بهبود پاسخ بدن به انسولین و اصلاح متابولیسم گلوکز مؤثر باشند.

محققان ایتالیایی، ماده دیگری به نام "تریگونلینگ" را هم در قهوه پیدا کرده‌اند. این ماده به قهوه عطر و طعم تلخی می ‌دهد. خاصیت ضد باکتریال و ضد چسبندگی قهوه را (که جلوی ایجاد حفرات  و پوسیدگی دندان را می‌ گیرد) به همین ماده نسبت می‌ دهند.

بد نیست فایده‌های قهوه را در افراد مختلف مرور کنیم. شما هم ببینید در چه شرایطی هستید و آیا از این اثرها چیزی هم به شما می ‌رسد یا نه.

اگر ورزشکارید...

چندی پیش، تحقیقی در مجله "درد" به چاپ رسید که نشان می ‌داد، نوشیدن دو فنجان قهوه قبل از ورزش، می‌ تواند تا 48 درصد درد عضلانی پس از ورزش را کاهش دهد. این یعنی قهوه در تسکین درد حتی از آسپرین هم قوی‌تر است! ناپروکسن 30 درصد و آسپرین 25 درصد درد عضلانی را کم می‌ کند. البته محققان دانشگاه جورجیا که این تحقیق را انجام داده‌اند، معتقدند، هنوز برای نتیجه‌گیری کلی زود است و فعلاً می‌ توان گفت قهوه فقط در خانم‌هایی که خیلی قهوه خور قهار نبوده‌اند، چنین خاصیتی داشته است (یعنی کسانی که زیاد قهوه می ‌خورند، نباید چنین توقعی از آن داشته باشند).

علاوه بر این، به نظر می ‌رسد قهوه در افرادی که تازه ورزش را شروع کرده‌اند، بیشتر کمک ‌کننده است تا در ورزشکاران حرفه‌ای. به همین دلیل، این افراد می ‌توانند با استفاده از قهوه  برنامه ورزشی خود را  طولانی‌تر کنند . البته مراقب باشید که زیاده روی نکنید! دو فنجان قهوه در کنار روش‌های کم‌ کننده درد عضلانی، مانند نرمش‌های کششی، ماساژ و حمام سرد، برای تسکین درد‌های پس از ورزش کافی است.

در ضمن، چون قهوه باعث افزایش دفع ادرار می ‌شود، باید مراقب از دست دادن آب بدن، به خصوص بعد از ورزش باشید.

اگر امتحان دارید...

این را دیگر همه دانشجویان به تجربه فهمیده‌اند که خوردن قهوه هنگام درس خواندن، به خصوص شب امتحان، چقدر می ‌تواند به تمرکز و هوشیاری آنها کمک کند. البته دانشمندان هم این خاصیت قهوه را مورد بررسی قرار داده‌اند. آنها به این نتیجه رسیده‌اند که کافئین می‌ تواند سرعت پردازش اطلاعات را تا 10 درصد زیاد کند. نوشیدن یک فنجان قهوه بعد از صرف غذا با خواب آلودگی بعد از آن مقابله می ‌کند و به حفظ هوشیاری و تمرکز هم کمک می ‌کند. این مسئله در مورد شیفت‌های کاری شبانه هم (البته با دو فنجان) صدق می‌ کند. ارزش این خاصیت در این است که می ‌تواند جلوی خیلی از حوادث کاری را در شیفت‌های شب بگیرد، به خصوص رانندگان جاده‌ها که جان عده زیادی مسافر در گرو بیداری و هوشیاری آنهاست.

 اگر می‌خواهید بیمار نشوید...

نتیجه تحقیقات دانشمندان دانشگاه کالیفرنیا در سان‌دیه‌گو نشان داده که قهوه می‌ تواند تا 60 درصد خطر بروز دیابت نوع دو را در افراد مستعد کم کند (البته اگر با یک خروار شکر میل نشود!) جالب‌تر این جاست که این کاهش، در کسانی که تست تحمل گلوکزشان مختل بود، تا 70 درصد بوده است. محققان آلمانی هم تأثیر قهوه در کاهش  سرطان روده بزرگ را کشف کرده‌اند. یک آنتی‌اکسیدان قوی به نام "متیل پیریدینیوم" ،‌آنزیم‌های ضد این سرطان را تقویت می‌ کند. این ماده در فرآوری قهوه تولید می‌ شود و هر چه قهوه بیشتر حرارت دیده باشد، مقدار آن بیشتر است.

حداقل شش مطالعه مستقل، رابطه بین نوشیدن قهوه و پیشگیری از پارکینسون را اثبات کرده‌اند.

محققان می ‌گویند، اگر کسی به طور منظم قهوه بخورد،60 تا 80 درصد کمتر از سایرین دچار این بیماری می‌ شود (البته بررسی‌ها نشان داده که مصرف استروژن در زنان یائسه می ‌تواند جلوی این اثر قهوه را بگیرد).

خاصیت دیگر قهوه که شاید با آن آشنا باشید، جلوگیری از سنگ کلیه است. این خاصیت از کافئین موجود در قهوه سرچشمه می‌ گیرد که ادرارآور است و جلوی جمع شدن ادرار و در نتیجه رسوب سنگ در کلیه را می‌ گیرد. برای تکمیل این فهرست، می ‌توانید این را هم اضافه کنید که قهوه در کاهش سنگ صفرا هم مؤثر شناخته شده است.

 اگر پا به سن گذاشته‌اید...

قهوه می ‌تواند محافظ خوبی برای قلب زنان یائسه باشد. یک مطالعه 15 ساله که در مجله تغذیه بالینی آمریکا به چاپ رسیده، نشان می ‌دهد خانم‌های یائسه‌ای که روزانه حداقل سه فنجان قهوه می‌ خورند، 28 درصد کمتر از بقیه زنان در این سن، دچار بیماری‌های قلبی و سایر بیماری‌های التهابی غیر سرطانی می ‌‌شوند. دانشمندان معتقدند، این خاصیت ناشی از آنتی‌اکسیدان‌هایی است که از التهاب و بیماری قلب جلوگیری می ‌کند و قهوه سرشار از آنهاست

زیاده روی ممنوع!

همه اینها که گفتیم، دلیل بر این نمی ‌شود که بخواهیم در مصرف قهوه زیاده‌ روی کنیم یا خدای ناکرده خودمان را با آن خفه کنیم! قهوه هم ممکن است برای بعضی افراد مناسب نباشد. این افراد شاید نتوانند بعضی از اثرهای جانبی آن را (به خصوص در مقادیر زیاد) مانند تپش قلب، بی‌خوابی، لرزش دست و تحریک‌پذیری را تحمل کنند. علاوه بر این، ممکن است قهوه باعث بالا رفتن کلسترول خون بعضی از افراد شود.

پزشکان توصیه می ‌کنند زنان باردار، بیماران قلبی و کسانی که در معرض پوکی استخوان هستند، از خوردن قهوه (به خصوص زیادش!) صرف‌ نظر کنند. 

تحقیقات نشان داده است کسانی که قهوه می نوشند بسیار کمتر از کسانی که هرگز قهوه نمی نوشند چاق می شوند. به نقل از پایگاه اینترنتی سیبرپرس کانادا، نتایج دوازده سال تحقیقات بالینی بر روی شماری از افراد که به طور روزانه قهوه مصرف می کنند نشان داده است قهوه خاصیت ضد چاقی دارد.
کافئین از خانواده میتل گزانتین است و به طور طبیعی در دانه قهوه، کاکائو، کولا و برگ چای یافت می شود.
قهوه نه تنها برای افراد چاق مفید است بلکه کسانی که رژیم لاغری گرفته اند می توانند برای حفظ بهتر وزن جدید خود، قهوه مصرف کنند.
این طور به نظر می رسد که قهوه سوزاندن انرژی را در بدن تسریع می کند.
تحقیقاتی چند در این خصوص نشان می‌دهد که قهوه از تجمع چربی در نقاط مختلف بدن جلوگیری می کند. علاوه بر این قهوه در انسان احساس سیری ایجاد می کند و به این ترتیب مصرف مواد غذایی کاهش می یابد.

مضرات قهوهدر هر حال دانشمندان تاکید دارند مصرف قهوه باید به چهارصد تا چهارصد و پنجاه میلی گرم در روز محدود شود. زنان باردار نیز نباید بیش از سیصد میلی گرم و کودکان بیش از چهل و پنج میلی گرم قهوه مصرف کنند.
مصرف زیاده از حد قهوه، سبب افزایش فشار خون، تپش قلب، سردرد، گیجی ، پریشانی و اضطراب می شود.
با توجه به این که متابولیسم قهوه در کبد حدود ده ساعت زمان می برد ظهور این نشانه‌ها بلافاصله بعد از نوشیدن قهوه ظاهر نمی شود.
کافئین به علاوه ادرار آور است و مصرف زیاد آن سبب کاهش شدید آب بدن می شود. 

پوچه!